OUTFOXED - De guerilla documentaire
{VPRO Gids, 25 september, 2004}
Filmisch valt er weinig te genieten aan OUTFOXED, een documentaire over de Amerikaanse 24-uursnieuwszender Fox News. Robert Greenwalds film is de zoveelste uit het anti-Bush kamp. Interessanter lijkt de manier waarop Outfoxed tot stand is gekomen en verspreid. De 'guerillamethode'noemt Greenwald zijn aanpak.
Het zijn vruchtbare tijden voor de links-geëngageerde documentaire in Amerika.
Allereerst was daar natuurlijk het fenomenale succes van Fahrenheit 9/11,
Michael Moore’s demagogische pamflet tegen de regering Bush. Maar ook
onderwerpen als de verderfelijke invloed van de fastfoodindustrie (Supersize
Me), de manipulatie van de media tijdens de oorlog in Irak (Control Room) of
het ‘psychopatische gedrag’ van multinationals (The Corporation) doen het
momenteel uitstekend in de Amerikaanse bioscopen.
Maar het verzet tegen de regering Bush lijkt toch het meest populaire
onderwerp. De laatste aanwinst is Outfoxed, een documentaire over de 24-uurs
nieuwszender Fox News.
Het station, dat in Nederland niet op de kabel is te zien, heeft als slogan Fair
and Balanced. In zijn film toont regisseur Robert Greenwald aan dat die
slagzin een gotspe is. Fox is niet zomaar een conservatieve zender, volgens
Greenwald functioneert Fox News regelrecht als het huisorgaan van de regering
Bush. Aan de hand van uitgelekte, interne memo’s laat hij zien dat de leiding
van de zender er nauwgezet op toeziet dat geen verslaggever van de
Republikeinse partijlijn afwijkt.
Fox News is eigendom van mediamogul Rupert Murdoch. En dat zegt eigenlijk al
genoeg. De van oorsprong Australische Murdoch bezit een wereldomspannend
medianetwerk, dat bestaat uit honderden kranten, televisiestations en
radiozenders, plus een zootje uitgeverijen, een filmstudio en sinds 1996 een
24-uurs nieuwszender. Murdoch media vind je in Amerika, Australië, Azië en Europa.
Iedereen die een keer een Murdoch krant heeft gelezen (de Britse Sun of de
Amerikaanse New York Post bijvoorbeeld) of een avondje naar Fox News gekeken,
weet dat hij hier te maken heeft met een verspreider van vurig rechtse ideeën.
De conclusie van Outfoxed dat Fox helemaal niet Fair and Balanced is, komt
dus weinig opzienbarend over. En eerlijk gezegd valt er ook filmisch weinig te
genieten aan Outfoxed. De documentaire is een droge aaneenschakeling van
pratende hoofden die stuk voor stuk uitleggen hoe verderfelijk Fox News is,
slechts afgewisseld met programmaclips waaruit moet blijken hoe manipulatief de
zender met het nieuws omgaat.
Toch is Outfoxed een opzienbarende film. En dat heeft alles te maken met de
manier waarop de film werd geproduceerd en gedistribueerd. Regisseur Robert
Greenwald heeft de afgelopen jaren een methode van filmmaken ontwikkelt die hij
zelf de ‘guerrilla documentaire’ noemt. Het recept: een politiek gevoelig
onderwerp, snel gemaakt, voor een laag budget in samenwerking met linkse lobbyclubs
en vervolgens op DVD via internet gedistribueerd. In het geval van Outfoxed
heeft dat tot een fenomenaal succes geleid. Greenwalds vorige films, waaronder
een biopic over jaren zestig activist Abbie Hoffman en een satire over de
ineenstorting van Enron, leden een kwijnend bestaan, maar Outfoxed stond
wekenlang nummer 1 op de verkooplijsten van webwinkel Amazon.com. In een maand
tijd werden 120.000 DVD’s verkocht. Voor een Hollywood productie is dat
misschien een schijntje, maar voor een lowbudget documentaire, zo’n beetje het
moeilijkst te verkopen genre, een ongekend aantal.
Jim Gilliam is een van de coproducenten van de film. De 26-jarige voormalige
internet entrepreneur heeft zijn leven, zo staat op zijn website te lezen, in
dienst gesteld van één ding: zorgen dat president Bush niet wordt herkozen. Hij
meent dat voor de activistische, politiek getinte, lowbudget documentaire de
guerrilla methode de toekomst is. De essentie van die methode zit hem volgens
Gilliam vooral in de manier van distribueren. “De traditionele werkwijze om
lowbudget documentaires te verspreiden is ze aanmelden voor filmfestivals en te
hopen op een wonder. Maar negen van de tien keer gebeurt er dan niks met je
film. Het is een slechte manier om je film onder de aandacht te brengen.” De
betere tactiek is volgens Gilliam alles in eigen hand houden. Zelf filmen,
monteren en verspreiden. “Je kunt gaan zitten zeuren dat je film niet wordt
uitgebracht, zoals Michael Moore deed toen Disney zijn film dreigde te
boycotten, of je kan het gewoon zelf doen. Wij hebben bewust de film op DVD
aangeboden. We hebben zelfs geen moeite gedaan de film op tv of in de bioscoop
te krijgen.”
Voorwaarde is natuurlijk wel dat er een duidelijk publiek voor de film is, een
publiek dat via reguliere kanalen niet aan zijn trekken komt. “Je moet je
richten op een niche in de markt. Of dat nu de linksdenkenden zijn die zich
niet herkennen in de mainstream media zoals in ons geval of bijvoorbeeld de
liefhebbers van cultfilms die te extreem zijn om in de bioscoop te komen.”
De guerrillamethode kun je volgens Gilliam zeer letterlijk nemen: een klein
clubje dat in het geheim strijdt tegen een machtige tegenstander. “Wij opereren
bewust onder de radar. Deze film is in het grootste geheim gemaakt, omdat we
bang waren dat Fox News een rechtszaak zou aanspannen om de film te verbieden.”
Aanleiding voor die angst was er wel degelijk want de producenten hebben geen
toestemming gevraagd voor de vele videofragmenten die in de film voorkomen. De
reden daarvoor was dat Fox waarschijnlijk toch zou weigeren. “Bovendien wilden
we geen slapende honden wakker maken. We hebben de gok genomen. Fox is geen
rechtszaak begonnen, ik denk dat ze bang waren voor nog meer negatieve
publiciteit. Deze methode was feitelijk de enige manier om deze film te maken.”
Inderdaad, waarschijnlijk zou geen enkele reguliere filmproducent of
televisiezender zich ooit aan Outfoxed hebben gebrand. De risico’s van een
rechtszaak waren simpelweg te groot.
Een ander belangrijk element in de guerrilla manier van documentaire maken is
de manier waarop de films worden gefinancierd. Voor zowel Greenwalds eerdere
guerillafilm, een exposé over de oorlog in Irak, The Whole Truth About The Iraq
War, als Outfoxed kreeg hij geld van twee politieke lobbyclubs: Moveon.org en
The Center for American Progress. Moveon.org ontstond tijdens de
afzettingsprocedure van ex-president Clinton en was eerder dit jaar
instrumenteel bij de opkomst van Howard Dean. De website stelt zich ten doel
bezoekers aan te moedigen politieke hervormingen na te streven. Gilliam: “De
samenwerking met Moveon.org was voor ons ideaal: zij zorgden voor geld, maar
bovenal hadden we direct ook al een publiek voor de film, de twee miljoen vaste
bezoekers van Moveon.org.”
De website was op tal van manieren onmisbaar bij de totstandkoming van de film.
Zo vond Gilliam onder de bezoekers van de website een heel legertje
vrijwilligers dat de zender 24 uur per dag wilde bekijken. Telkens als iemand
een voorbeeld zag van de typische, vooringenomen verslaggeving van Fox, werd
een e-mailtje naar de producent gestuurd. Deze kreeg zo van dag tot dag inzicht
in de werking van de nieuwszender.
Ook verzorgde Moveon.org de verkoop van de DVD van Outfoxed en bij gebrek aan
een echte premičre werd ook nog eens een alternatieve landelijke opening
georganiseerd. Op de dag dat de DVD van Outfoxed in de verkoop ging, stelden
duizenden Moveon.org bezoekers hun huizen open. Het publiek was uitgenodigd om
daar de film te komen bekijken. Die eerste huiskamerfeestjes zorgden voor de zo
broodnodige mond-tot-mond reclame.
Al met al heeft deze guerrilla tegen de gevestigde orde
Greenberg en Gilliam geen windeieren gelegd. De verkoop van Outfoxed DVD’s werd
zo’n succes dat nu zelfs reguliere filmdistributeurs zaken willen doen met de
guerrillastrijders. En zo deed zich de unieke situatie voor dat een film die
direct op DVD werd uitgebracht, een succes werd, en daarna alsnog een
bioscooproulement kreeg. Begin deze week draaide Outfoxed in New York,
Washington en Boston in de bioscoop en de distributeur verwacht daar eind van
de maand zo’n tweehonderd andere Amerikaanse steden aan te hebben toegevoegd.
Jeroen van Bergeijk
|
