1997

Een pornoactrice die zich voor de microfoon ontkleedt, sarcastische opmerkingen over het gebrekkige Engels van een Chinese luisteraar, wannabe filmsterren die genadeloos worden afgezeken, melige grappen over seksuele uitspattingen van de president: het is een vreemde manier om wakker te worden. Sinds ik in New York woon, sta ik elke ochtend op met shock jock Howard Stern. Elke werkdag van zes tot een uur of tien, elf (afhankelijk van zijn stemming) is Stern in Amerika op de radio te beluisteren. Hij zeurt, beledigt, ratelt, schreeuwt, maakt zich boos en is zo nu en dan onweerstaanbaar grappig.

De afgelopen maanden is Howard Stern in Amerika onontkoombaar. Hij is in zo'n beetje elk denkbaar praatprogramma te gast geweest en stond op de cover van een tiental tijdschriften. Dit alles om zijn eerste speelfilm, Private Parts, tot een succes te maken. "You gotta have a title, a nickname that sticks", adviseerde Stern een paar weken geleden talkshow host Conan O'Brien. "Zonder goede bijnaam kom je er niet". Zijn titel? The King of All Media. Begonnen als een sneer naar Michael Jackson, die zich in de jaren tachtig The King of Pop ging noemen, lijkt Howard Stern zijn ironische grootheidswaanzin eindelijk te hebben waar gemaakt. Want nadat zijn radioshow de best beluisterde van Amerika was geworden, zijn eerste boek een bestseller en hij ook op televisie succes had geboekt (zijn pay- per-view nieuwjaarsspecial brak met 27 miljoen kijkers alle records), belandde Private Parts in de openingsweek op nummer 1. Niet gek voor een man die door de moral majority van Amerika voor de antichrist versleten wordt.

Private Parts is de verfilming van Sterns gelijknamige autobiografie uit 1993. In boek en film wordt uit de doeken gedaan hoe Stern van een onbeduidende schmuck uitgroeide tot de best beluisterde radiotalkshow host van Amerika. Naar aanleiding van de première van Private Parts staan Stern, Lenny Blum (de scenarist van de film) en Ivan Reitman (de producent) mij in een sjiek Newyorks hotel te woord. "Ik heb Howard Stern altijd bewonderd omdat hij vanuit het onderbewuste spreekt. Hij zegt de dingen die andere mensen voor zich houden. Hij houdt niets achter: hij vertelt vrijuit over de grootte van zijn penis, over zijn akelige schoonmoeder, over het gebrek aan seks met zijn vrouw.", vertelt producent Ivan Reitman, regisseur van Hollywood blockbusters als Kindergarten Cop, Ghostbusters en Dave. De kracht van Stern zit hem in het feit dat hij alles zegt wat er in hem opkomt. Dat hij zich daarbij weinig gelegen laat liggen aan wat in Amerika voor goed fatsoen of politiek correct wordt gehouden, zal duidelijk zijn. Stern neemt iedereen op de hak: christenen, zwarten, racisten, joden, neo- nazi's, feministen, immigranten, beroemdheden en politici. Hij wordt beschuldigd van misogynie, racisme en homofobie. Zijn luisteraars noemen Stern "de drek van de wereld", hopen dat "de bastaard-jood prompt zal sterven" of dat hij "eeuwig zal rotten in de hel". Soms kraamt hij complete onzin uit, soms heeft hij gelijk. Maar daar gaat het niet om: Howard Stern zegt wat hij denkt en doet dat op een vermakelijke manier. Dat maakt hem tot een unicum in de Amerikaanse media. "Toen ik hem voor het eerst hoorde vond ik hem volstrekt verwerpelijk, gevaarlijk zelfs", zegt Lenny Blum. "Ik kon niet naar hem luisteren. Hij belde Chevy Chase thuis op en begon hem uit te schelden. Hij ging werkelijk helemaal door het lint. Ik begreep niet waarom hij een onschuldige Hollywoodster zo lastig viel. Ik vond hem een opportunist, een demagoog, iemand die zichzelf wil verheerlijken door andere genadeloos voor schut te zetten. Het was beslist niet grappig." Dat zijn ferme uitspraken van iemand die het scenario voor Sterns film heeft geschreven. Klaarblijkelijk is er het een en ander gebeurd sinds de eerste keer dat Blum naar Stern luisterde. Blum: "Ivan Reitman vroeg me of ik dit project wilde doen. Vanzelfsprekend voelde ik er aanvankelijk niets voor. Maar ik heb toch zijn boek gelezen en heb een weekend met Stern in New York opgetrokken. In het vliegtuig terug naar Los Angeles realiseerde ik me dat ik in twee dagen harder had gelachen dan in de afgelopen 20 jaar. Toen lag de conclusie om deze film toch te doen voor de hand."

Nadat Blum zich zes maanden in oud materiaal van Stern had ondergedompeld is hij compleet anders over de shock jock gaan denken. "Ik denk nu dat hij een geniale komiek is, iemand die op hetzelfde niveau staat als Groucho Marx. Hij is een revolutionair. Hij kent absoluut geen censuur. En wat zo moedig is, is dat hij ook zijn eigen leven genadeloos analyseert en tot onderwerp van zijn programma maakt. Hij vertelt letterlijk alles over zichzelf."
En inderdaad, als je naar de Howard Stern Show luistert, kom je veel over de preoccupaties en fobieën van de 43-jarige talkshow host te weten. Stern wast voortdurend zijn handen omdat hij doodsbang voor bacteriën is. Hij is geobsedeerd door de grootte van zijn penis ("het formaat van een rozijn"), door de vorm van zijn neus ("scheef en te groot") en niet te vergeten zijn lange lokken ("ik spendeer elke dag een uur om deze fraaie krullen in mijn haar te zetten"). Blum: "Mensen voelen zich aangetrokken tot zo'n vrijheid van meningsuiting omdat we dat in onze eigen levens niet hebben. Jij en ik durven niet alles te zeggen wat in ons opkomt. Daarom luisteren mensen naar zijn programma. Wij durven niet te zeggen dat we masturberen in bed, we durven niet hardop te zeggen dat onze penis te klein is." Of zoals Howard Stern het zelf zegt: "Toen ik in de radiobusiness begon was het allemaal ongelooflijk middelmatig. Dat is het nog steeds overigens. Het was zo braaf dat men volkomen gechoqueerd was door mijn schaamteloze eerlijkheid. Het publiek was werkelijk ondersteboven door iemand die alles over zichzelf vertelde, die alles zei wat in hem opkwam. Mijn idee is altijd geweest: strip down my ego, hou niks achter, flap er alles uit. Ik ben altijd heel onzeker geweest, en ben dat nog. Ik ben alleen met de jaren wat beter geworden om het te verbergen. Alleen op de radio kan ik mezelf zijn, de man die opgesloten zit in mijzelf. De rest van de dag acteer ik. Ik wil er achter komen wat zich in het hoofd van mensen afspeelt. Ik zou willen weten wat jij op dit moment denkt: Jij komt uit een ander land en zit je af te vragen: who the fuck is this guy. Je kijkt naar me alsof ik Louis XIV bent, met dat achterlijke lange haar dat er uit ziet als een pruik. Ik weet dat er een interessant verhaal aan de gang is in dat hoofd."

Als jongetje wist Stern al dat hij voor radio was voorbestemd. Zijn vader - die de kleine Howard steevast met moron aansprak - werkte in een radiostudio. Vader Stern nam zijn zoon vaak mee en hier ontwikkelde zich Sterns voorliefde voor het medium. Zijn eerste baantje krijgt hij als student bij het radiostation van zijn universiteit in Boston. Na zijn afstuderen reist hij het hele land door, van het ene lullige naar het volgende onbeduidende stationnetje. Tot hij eind jaren zeventig een baan bij een station in Washington DC krijgt aangeboden. Daar ontmoet hij Robin Quivers, die zich snel ontwikkelt tot betrouwbare sidekick. De combinatie Stern-Quivers blijkt een gouden greep: de twee voelen elkaar feilloos aan en Quivers fungeert als de redelijke stem wanneer Stern weer eens doordraaft. Het is ook in Washington dat Stern zijn draai werkelijk begint te vinden en de radiotalkshow drastisch begint te revolutioneren. Een van zijn eerste opzienbarende acts is de Gay-Dial-a-Date. Stern probeert tijdens de uitzending lesbiennes in de studio aan luisteraars te koppelen. Dat mag vandaag de dag misschien niet zo hemelschokkend klinken, in het Amerika van de jaren tachtig is het een ongekend moedige daad. Later volgen andere belachelijke en controversiële spelletjes als Guess Who's The Jew en Guess Who Has the Breast Implants. Een van de meest geruchtmakende affaires begint wanneer Stern grappen maakt over de miskraam van zijn vrouw. Hij ridiculiseert de vruchtbaarheid van zijn eigen sperma, denkt dat de oorzaak ligt in alle LSD die hij in de jaren zestig heeft gebruikt, beschrijft hoe de foetus er uit ziet, hoe hij de vrucht op sterk water bewaart en geeft en passant ook zijn vrouw ervan langs: "My stupid wife had to have a miscarriage, it's all her fault." De telefoons staan vanzelfsprekend roodgloeiend.

In 1982 krijgt Stern een aanbod om in New York voor het station WNBC te gaan werken. Stern accepteert onmiddellijk - New York is tenslotte de meest prestigieuze lokatie in de radioindustrie - al heeft hij zo'n zijn twijfels over zijn superieuren. Die worden onmiddellijk bewaarheid wanneer zijn directe chef - die hij al snel de bijnaam Pig Vomit geeft - hem bij hun eerste ontmoeting gaat onderrichten in het uitspreken van de station call Double YOU ENNNNN BEE CEE. WNBC blijkt weinig tot niets te weten van Sterns opvattingen over onderhoudende radio. Als het televisiestation NBC een item over X-Rated radio uitzendt, waarin Stern prominent figureert en sterk wordt veroordeeld, schrikt men zich lam. Pig Vomit krijgt de hopeloze taak Stern in het gareel te krijgen. De shock jock wordt voor de eerste keer geschorst als hij God in zijn show laat optreden: God prijst het videospelletje Virgin Mary Kong aan. De maagd Maria wordt door een groep mannen belaagd in een vrijgezellenbar in Jeruzalem. Als Stern zogenaamd het spelletje gaat spelen wordt de Heilige Maagd vanzelfsprekend ontmaagd. Vanaf dat moment moet Stern al zijn plannen eerst ter goedkeuring aan het management voorleggen. Pig Vomit laat een rode knop in zijn kantoor aanbrengen, waarmee hij Stern kan censureren. Pig Vomit kan met deze knop onmiddellijk een rustgevend plaatje over het geratel van Stern heen zetten. Stern ontploft en heeft nog maar een doel: het leven van Pig Vomit en andere WNBC managers zo zuur mogelijk maken. In de culminatie van die strijd gaan Stern en Pig Vomit met elkaar op de vuist, hetgeen live wordt uitgezonden. De situatie is vanzelfsprekend onhoudbaar. Als Stern dan Bestiality-Dial-a-Date wil opvoeren, wordt hij op straat gezet. Als hij binnen enkele weken door het alternatieve station K-Rock wordt aangenomen, krijgt hij eindelijk de vrije hand. Binnen een half jaar is hij de best beluisterde radio talkshow host van New York en een paar jaar later - als zijn programma in alle grote steden wordt uitgezonden - van Amerika.

Een van Stern favoriete thema's is zijn huwelijkstrouw. Stern ontmoette zijn latere vrouw Allison toen geen enkel meisje hem zag staan. Tot zijn grote verrassing wilde zij wel met hem uit, sterker nog, zo lezen we in het voorwoord van Private Parts, ze liet zich op hun eerste afspraakje al direct door Howard vingeren. En toen nam Howard zich voor Allison nooit te bedriegen. Nu hij een beroemdheid is geworden en vrouwen zich regelmatig in de studio voor hem uit de kleren gaan, wil hij die belofte nog weleens betreuren. Maar al werpen playmates en pornosterren zich aan zijn voeten, Stern blijft zijn echtgenote trouw en leeft zijn fantasieën slechts in zijn radioprogramma uit. Dat alleen levert overigens genoeg echtelijke spanningen op. "Het is mijn droom om er alles uit te flappen wat in me opkomt, en dat is haar nachtmerrie. Niemand vindt het leuk als alle intieme details van je seksleven publiek worden. De vraag is natuurlijk, met wie is mijn vrouw getrouwd: met de Howard Stern van de radio, of de Howard Stern die zij kent. Ik zal je een voorbeeld geven. Op de radio praat ik over het feit dat ik de vorige avond 25 minuten in bed heb gemasturbeerd. Dan ga ik naar huis en dan zegt mijn vrouw: 'ik hoorde je op de radio. Is het waar dat je masturbeert'. Dan zeg ik: "Nee'. 'He wacht even, lieg je op de radio of lieg je tegen mij', vraagt zij vervolgens. Waarop ik weer antwoord: 'Ik lieg op de radio'. Stel nu dat ze jouw interview zou lezen. Dan vraagt ze: 'Je zei tegen de interviewer dat je wel masturbeert'. Waarop ik dan weer zeg dat ik tegen jou heb gelogen. Dat is zo verwarrend. Dit deel van mijn huwelijk maakt we werkelijk gek." Ondanks deze kleine leugentjes, hebben Stern en zijn vrouw naar eigen zeggen een goed huwelijk. Stern noemt zijn film zelfs een liefdesverklaring aan Allison. Al hebben de twee dan een goede verstandhouding, ze zien elkaar zelden: slechts op zaterdagavond brengt Stern de avond met zijn gezin door. Afgezien van zijn werk heeft de shock jock geen leven. Hij heeft geen vrienden, gaat elke werkdag om acht uur naar bed en gaat nooit uit. Sterns leven beperkt zich tot de kelder van zijn huis, waar hij zijn tijd doorbrengt met televisiekijken, naar muziek luisteren en over het Internet surfen. Hij zegt zo'n teruggetrokken leven te leiden omdat hij overal waar hij gaat door fans wordt bestormd. Dat zal hoogst waarschijnlijk een typische Stern overdrijving zijn, hetgeen overigens niet weg neemt dat Sterns fans hoogst merkwaardige mensen zijn. Toen zijn autobiografie uitkwam verschenen er volkomen onverwachts ruim 25.000 mensen voor een signeersessie in New York en werd 5th Avenue geheel onbereikbaar voor verkeer. Vrouwelijke fans maken er een sport van hun borsten aan Howard te ontbloten. Een paar diehard Stern luisteraars mogen zo nu en dan hun opwachting in het programma maken. Zoals The King of All Messengers of Captain Janks, wier levensdoel eruit bestaat naar andere radiotalkshows te bellen en wanneer ze in de uitzending komen keihard "Howard Rules" door de telefoon te roepen.

Het probleem van Private Parts is dat Stern met deze film zijn zinnen op mainstream Amerika heeft gezet. Hoewel de film zeker niet voorbij gaat aan de controversiële momenten in Sterns leven, wordt er veel aan gedaan om hem als een aardige, onbegrepen jongen neer te zetten. Over zijn vermeende racisme en etnocentrisme zien we niets. We horen niet de grappen waarin hij de Rodney King affaire goedpraat noch de aanval op de seksuele escapades van de met HIV geïnfecteerde basketballster Magic Johnson. We horen ook niks over Sterns immigratiefilosofie: "iedereen moet daar blijven waar hij is geboren." Stern is het vanzelfsprekend zelf met deze analyse niet eens. "Ik denk absoluut niet dat deze film een rooskleurig beeld van mijn leven schetst, de film ligt zeer dicht bij mijn boek. Het boek was vooral een grappig boek en dat is het enige dat ik werkelijk wil: grappig zijn. Ik denk dat ik door veel mensen verkeerd wordt begrepen. Veel mensen snappen de humor niet van wat ik doe. Ze luisteren zelfs niet eens naar mijn radioprogramma. Ze denken dat ik alleen maar over penissen en vagina's praat en dat ik daarom succesvol ben. Ik denk niet dat je twintig jaar succesvol kunt zijn als je alleen maar over geslachtsdelen praat. Deze film is niet soft. Toen ik voor het eerst de Gay-Dial-a-Date deed veroorzaakte dat een rel. De adverteerders gingen er vandoor en het radio station ging helemaal over de rooie. Iedereen wond zich verschrikkelijk op, behalve de gays zelf, die vonden het prachtig. En de eerste keer dat ik mannelijke lichaamssappen in mijn mond gorgelde, de eerste keer dat ik pik en kut zei: dat was wild stuff, dat was nooit eerder vertoond. En dat zie je allemaal in de film. Dus nee, ik ben het niet met je eens, ik vind dat ik ook de wildere kanten van mijn carrière laat zien. Het interessantste deel van de film was voor mij om aan het publiek te laten zien hoe ik was toen ik 20 was. Ik wil mensen de geek laten zien, de mislukkeling die zelfs geen afspraakje met een blind meisje kon krijgen. Dit is een Rocky story: een verhaal over succes tegen de verdrukking in. Een verhaal over iemand die goed wordt in radio terwijl hij aanvankelijk een hopeloze presentator was". En inderdaad Private Parts is vooral een film over de afgezaagde Amerikaanse droom: dat iedereen iets kan bereiken als hij maar zijn best doet. Al mag Private Parts - ondanks Sterns ontkenning - dan een wat slappe aftrek van Sterns revolutionaire leven zijn, in het echte leven heeft de shock jock zijn touch gelukkig nog niet verloren. Onlangs vroeg hij nog de vader van een pornoster uit een serie afbeeldingen de vagina van zijn dochter te identificeren. Met het toenemende succes, worden overigens Sterns vijanden alsmaar agressiever. Hij krijgt steeds verschrikkelijkere hate-mail, waar Stern overigens smakelijk om moet lachen. Hij is het doelwit geworden van de FCC, de overheidsorganisatie die de radiogolven controleert. Het afgelopen jaar ontving hij maar liefst 1,7 miljoen dollar aan boetes wegens "onfatsoenlijkheid". Stern hoopt naar aanleiding daarvan op in ieder geval één gunstige ontwikkeling: "De Amerikaanse regering haat me dus verschrikkelijk, en aangezien alle buitenlanders de Amerikaanse regering haten, moeten alle niet-Amerikanen echt dol op mij zijn. Ik verwacht dan ook dat Private Parts ook buiten Amerika een enorm succes wordt." En tenslotte wordt hij steeds heftiger aangevallen door streng-christelijke coalities die proberen adverteerders te overreden Sterns programma te boycotten. Dat lukte onlangs bij frisdrankproducent Snapple, een jarenlange adverteerder van Stern. Toen dat bedrijf besloot een meer familie-gericht imago te gaan ontwikkelen en derhalve Sterns programma niet langer te ondersteunen, daalde Snapple's omzet met de helft. "Dat is gerechtigheid", aldus de shock jock. "You don't fuck with Howard Stern."

Jeroen van Bergeijk