1997

Wie het woord 'uitvaart' intikt bij de search engine AltaVista wordt met een opmerkelijke situatie geconfronteerd. Onmiddellijk wordt namelijk duidelijk dat er in Nederland twee verschillende sites op uitvaartgebied zijn die beide min of meer hetzelfde willen: de websurfer voorzien van nuttige informatie omtrent begraven, cremeren, kisten, urnen, verzekeringen, donorcodicillen en wat je verder al niet nodig hebt als je dood gaat. Wat bezielt de mensen achter deze concurrerende sites, respectievelijk Uitvaart.nl (www.uitvaart.nl) en Gedenkboek.nl (www.gedenkboek.nl), om hun leven aan de dood te wijden? Een dubbelinterview.

Peter van Schaik (27) was werkzaam voor de website Channels en ACS-I: Media Research and Projects en is sinds april van dit jaar fulltime bezig met zijn geesteskind Uitvaart.nl. De beheerder van Gedenkboek.nl, Antoine Fonville (44), was onder meer leerling verpleger psychiatrie in Santpoort, werkzaam voor Vluchtingenwerk Nederland en directeur van het Crematorium in Groningen voordat hij in 1996 zijn site opzette.

Hoe staat het met de dood op Internet?

Van Schaik: "Goed, er is ongelofelijk veel te vinden op het gebied van de dood. Van een virtuele begraafplaats tot een online urnen-shopping mall. De enorme hoeveelheid informatie over de dood geeft aan dat het net volwassen aan het worden is. Alle aspecten van het leven hebben er een plaats gevonden, dus ook het levenseinde."

Fonville: "De dood op Internet groeit nog steeds. Was een jaar geleden het aantal gevonden pagina's op de zoekterm "funeral" een paar duizend, nu zijn het er al tienduizenden. Voor wat betreft Nederland zie je een zelfde verschijnsel, veel uitvaart-verzekeraars hebben het afgelopen jaar hun eigen site geopend of fungeren als sponsor zoals de AVVL bij Uitvaart.nl"

Wat heb jij met uitvaart?

Van Schaik: "De interesse voor de dood had ik al op zeer jonge leeftijd. Ik was erg bang om dood te gaan toen ik een jaar of zeven was. Ik heb toen een uitvaartondernemer geschreven die me mee heeft genomen naar crematorium Schagen. Sindsdien ben ik altijd geïnteresseerd gebleven. Wat me fascineert in de dood is niets morbide, het heeft alles met het leven te maken. Niemand zal tijdens zijn leven in staat zijn alle boeken op de gehele wereld te lezen, of alle landen te bezoeken. Daarom kiezen we. Sterfelijkheid leidt dus tot het maken van keuzen in het leven. De dood heeft dus voor mij alles met het leven te maken. En net als het leven kent de dood vele gezichten de vreedzame dood (na een lang en gelukkig leven), de afschuwelijke dood (suïcide, ongelukken), de dood als verlosser (na een ziekbed). Net als het leven kan de dood afgrijselijk lelijk zijn maar ook heel mooi zijn."

Fonville: "Mijn interesse voor de dood komt waarschijnlijk voort uit het feit dat ik naast een begraafplaats ben opgegroeid en daarnaast veelvuldig met de dood werd geconfronteerd toen ik verpleger was in het psychiatrisch ziekenhuis Santpoort. Daarnaast ben ik liefhebber en bezoeker van oude begraafplaatsen, maar ook actief bestuurslid van de Oude Stadsbegraafplaats in Leeuwarden."

Waarom een site over uitvaart?

Van Schaik: "'De lijkbezorging geschiedt overeenkomstig de wens of de vermoedelijke wens van de overledene tenzij dat redelijkerwijs niet gevergd kan worden.' Artikel 18 van de nieuwe wet op de lijkbezorging laat er geen twijfel over bestaan: overledenen hebben recht op een uitvaart die past bij hun persoonlijke opvattingen en de manier waarop ze hebben geleefd. Deze opvatting sluit aan bij de ontwikkelingen in de samenleving waarin mensen een steeds grotere vrijheid krijgen om persoonlijke levenskeuzen te maken. Toch is het lang niet voor iedereen duidelijk welke keuzen men nu precies heeft bij een uitvaart. Om aan deze vraag tegemoet te komen, is er nu in samenwerking met de branche een plaats op het Internet gecreëerd waar alle relevante informatie en documentatie op het brede terrein van dood, rouw en uitvaart op een overzichtelijke, aansprekende en smaakvolle manier bij elkaar is gebracht onder de titel Uitvaart.nl."

Fonville: "Allereerst omdat ik uit ervaring -voor en tijdens mijn werk op het crematorium Groningen- er achter kwam dat de uitvaartbranche een heel gesloten wereld was. Veel van de dienstverlening was toen een variant op de uitspraak van Ford: "U kunt de T-Ford in elke kleur krijgen, zolang het maar zwart is". In de uitvaartbranche was het doorgaans ook zo. Oftewel: "U kunt de uitvaart krijgen zoals u het hebben wil, als het maar standaard is". Mijn streven was dan ook zoveel mogelijk informatie openbaar te maken, én een podium te zijn waar zoveel mogelijk aanbieders van producten en diensten zich kunnen presenteren zodat de bezoekers zich goed kunnen oriënteren. Want het is helaas vaak nog zo dat mensen pas over de dood nadenken als het te 'laat' is."

Wat wil je met je site bewerkstelligen?

Van Schaik: "Ik zou mensen graag willen wijzen op de mogelijkheden die er zijn bij het zo persoonlijk mogelijk vorm geven van de uitvaart. Uiteindelijk kan dit een bijdrage leveren tot een goede rouwverwerking. Wat betreft die keuzemogelijkheden, het gaat me daarbij niet om mogelijkheden als asverstrooiing in de ruimte of andere spektakels. Het gaat juist om hele kleine zaken. Zoals een kind dat opa een tekening kan meegeven in de kist of het zelf verrichten van de laatste verzorging van de overledene. Lang niet iedereen weet dat dit mag en kan. Mensen kunnen veel zaken in eigen hand nemen."

Fonville: "Uiteindelijk iedereen bereiken, want als er iets zeker is in het leven is het dat je dood gaat.

Hoeveel winst heb je afgelopen jaar gemaakt?

Van Schaik: "Net genoeg om een AEG wasmachine (1400 toeren) te kunnen kopen."

Fonville: "De winst is dood. Als die tot leven dreigt te komen wordt hij besteed aan non-profit advertenties of projecten.

Hoe ziet jouw site er over vijf jaar uit?

Van Schaik: "Vijf jaar is een termijn waarop ik op het gebied van Internet moeilijk uitspraken kan doen. Maar vanzelfsprekend heb ik wel ideeën met betrekking tot de toekomst. Zo zou ik graag via het Net uitvaartplechtigheden in bijvoorbeeld een crematorium willen laten uitzenden. Mensen die moeilijk ter been zijn, of in het buitenland verblijven zouden middels een password een plechtigheid op het Net kunnen bijwonen. Op dit moment heeft Uitvaart.nl een Virtueel Crematorium. Een video-uitbreiding van het virtueel crematorium lijkt dan ook een logische stap."

Fonville: "Mijn site is als de opgaande zon bij een mooie begraafplaats, hoe verder in de tijd hoe meer details er te zien zijn op de site."

Welke uitvaart heeft het meeste indruk op je gemaakt?

Van Schaik: "Die van Manfred Langer. Niet omdat ik een roze lijkwagen nou zo mooi vind, maar omdat Langers begrafenis wel heel ondubbelzinnig duidelijk maakt wat mensen allemaal zelf kunnen regelen."

Fonville: " De crematie van een vader van een jongetje in het crematorium in Groningen. Toen aan het eind van de plechtigheid de kist naar achteren schoof rende het jongetje naar voren en gilde heel hard PAPA, PAPA. Dat vergeet ik nooit meer."

Hoe gaat je eigen uitvaart er uitzien?

Van Schaik: "Ik zie mijn uitvaart als een afscheidsfeest, het laatste wat ik kan doen. Natuurlijk is het daarom goed om er nu al over na te denken. Maar goed, ik voel wel iets voor koetsen in plaats van wagens. Vanzelfsprekend wil ik een mooie, ongefineerde massief houten kist. Ik twijfel nog over de keuze tussen begraven en cremeren, mijn voorkeur gaat uit naar een derde, voor velen onbekende, optie: een mausoleum (grafhuisje) of een grafheuvel. En als ik een steen neem voor op het graf, is deze vanzelfsprekend voorzien van het Internetadres www.uitvaart.nl."

Fonville: "Ik zou graag thuis in een open kist worden opgebaard en dat de kist wordt afgedekt wordt met mijn eigen baarkleed, waarop mijn favoriete aria uit de opera van Tosca is geborduurd. Voor en tijdens de afscheidsdienst in kerk of zaal moet er gelegenheid zijn tot afscheid nemen. Muziek is een afwisseling tussen Opera en Rock (Tosca, Samson en Dalila, Stairway to Heaven, And the Show Must Go On). Na de uitvaart voor vrienden en kennissen een maaltijd die tot in de kleine uurtjes mag duren (is geld voor gereserveerd). Het zijn echter allemaal wensen, want tenslotte ben ik er dan niet meer. Als mijn vriendin het om wat voor reden dan ook anders wil, moet ze dat doen. "

Wat is er mis met die andere Nederlandse site over uitvaart?

Van Schaik: "Er is niet echt iets mis. Wel denk ik dat de opzet van beide sites verschilt. Uitvaart.nl tracht een brug te slaan tussen de uitvaartbranche en het grote publiek. Belangrijkste doel is mensen voor te lichten. Gedenkboek.nl richt zich mijns inziens nadrukkelijker op het publiek door het tegen betaling plaatsen van rouwadvertenties. Uitvaart.nl heeft geen commerciële diensten voor het publiek."

Fonville: "Niets bijzonders, de eigenaar van uitvaart.nl zou zich alleen in interviews wat minder negatief en bescheidener uit moeten laten over 'die' andere uitvaart-Internetsite, dat doet immers zo kinderachtig en onprofessioneel aan voor een afgestudeerd bedrijfseconoom. Maar concurrentie houdt je scherp, wat mij betreft mag-ie dus blijven."

Wat is er goed aan die andere Nederlandse site over uitvaart?

Van Schaik: "Ik vind hun uitvaart-catalogus heel aardig. Daarnaast vind ik de sectie over grafsymbolen en de foto-prijsvraag een leuk initiatief."

Fonville: "Grafisch vind ik hem mooi strak. En een aantal van zijn klanten zou ik ook wel willen hebben.

Naschrift Antoine Fonville: "Gedenkboek.nl geeft in tegenstelling tot Uitvaart.nl nabestaanden en hen die afscheid willen nemen de mogelijkheid tot het plaatsen van een gratis afscheidsbrief en een goedkope rouwadvertentie en/of een gedenkboek. Van Schaik verwijt ons een commerciele houding, maar daardoor is het wel mogelijk om onze informatie onafhankelijk te kunnen houden. Bovendien steken wij onze winst in non-profit advertenties en projekten."

Naschrift Peter van Schaik: "De soms wat geprikkelde uitspraken van de heer Fonville doen vermoeden dat hij onze 'concurrentie' niet echt op prijs stelt. Dat zie ik als een aanwijzing dat we het zo slecht nog niet doen."

Jeroen van Bergeijk