STRIJD OM DE OOGBALLEN
Televisiekijken wordt in Amerika steeds minder populair. Tenminste,
als je de kijkcijfers van het bedrijf Nielsen mag geloven. Volgens
dit Amerikaanse kijk- en luisteronderzoeksbureau zijn er afgelopen
maand een miljoen Amerikanen minder naar de televisie gaan kijken.
De teruggang in kijkcijfers is een trend die al een jaar of vijf
aan de gang is. De daling van vorige maand scheelt de grote vier
televisiestations elk naar schatting 30 miljoen dollar aan jaarlijkse
inkomsten. De zenders schreeuwen dan ook moord en brand. En in
plaats van dat ze bij zichzelf te rade gaan over de oorzaken van
de veranderende vrijetijdsbesteding van de Amerikaanse bevolking,
geven ze de boodschapper van het slechte nieuws de schuld. Dan
Ohlmeyer, de directeur van NBC, zegt: "Ik vertrouw de cijfers
van Nielsen voor geen cent." Hij meent dat het bedrijf een
archaïsche technologie gebruikt, die ervoor zorgt dat de
kijkcijfers worden vertekend. Niet zo overtuigend is het feit
dat hij nu pas met die kritiek komt, en niet in de jaren dat de
kijkcijfers nog precies in zijn straatje pasten. Voor bedrijven
die hun geld met computers, internet en videospelletjes verdienen
is de oorzaak van de kijkcijferdaling overigens geheel duidelijk:
"De strijd om de oogballen", zoals Andy Grove, baas
van computerchipsfabrikant Intel, het noemt, is eindelijk goed
losgebarsten. Amerikanen laten televisie meer en meer voor wat
het is, en zoeken hun heil in andere soorten van vermaak, is zo'n
beetje zijn boodschap. Glunderend wijst hij er op dat Nielsen
rapporteert dat in huishoudens die aangesloten zijn op Amerika's
grootste Internetprovider, America Online, een significante daling
in het televisiekijken te constateren valt. De grote netwerken
laten het er overigens niet bij zitten. Zij hebben besloten gezamenlijk
een concurrerend kijk- en luisteronderzoeksbureau op te zetten.
Het probleem zit er hem natuurlijk in dat Nielsen een commerciële
onderneming is, en daarom altijd op zoek naar nieuwe klanten.
Zonder blikken of blozen beschuldigen de televisiestations het
onderzoeksbureau van gesjoemel met kijkcijfers. "Wat er nu
gebeurt met Nielsen en online is hetzelfde als wat er plaatsvond
met betaaltelevisie op de kabel in de jaren tachtig", aldus
NBC baas Ohlmeyer. "Betaaltelevisie werd groter op het moment
dat Nielsen een nieuwe klant nodig had." Nielsen wijst alle
kritiek van de hand. Het bedrijf meent dat het nieuwe onderzoeksbureau
van de grote zenders het onderzoek zo inricht dat de resultaten
voor televisie gunstig zullen zijn.
POLITICI ZIJN ACTEURS
Politici zijn altijd op zoek naar zoveel mogelijk exposure,
zoals dat in goed Amerikaans heet. Makkelijk is dat niet: het
televisienieuws besteedt doorgaans pas aandacht aan politici als
ze in opspraak komen. Alleen op slechtbekeken publieke kanaal
C-Span kun je iets over de dagelijkse praktijk van de politiek
te weten komen. De nieuwste methode om onder de aandacht van het
volk te komen, is een gastoptreden bij een populaire dramaserie.
Zo was senator Edward Kennedy onlangs in een aflevering van de
ziekenhuisserie Chicago Hope te zien, trad de president in de
CBS televisiefilm 'A Child's Wish' op, was Bob Dole in de komedie
Suddenly Susan te bewonderen en had de burgemeester van New York
een rolletje in de Cosby show. Maar ook mindere goden zoals Dole's
voormalige running mate Jack Kemp en Clintons ex-medewerkers
George Stephanopoulos en James Carville, draaien hun hand niet
om voor gastoptredens in populaire series. Vanzelfsprekend trachten
de politici deze cameo's te gebruiken om hun boodschap
over te brengen - Clinton en Kennedy probeerden met hun rolletjes
bijvoorbeeld de kijkers te overtuigen van de wenselijkheid van
nieuwe gezondheidszorghervormingen - maar of dat ook werkt blijft
te bezien. Want de vraag is natuurlijk waar de fictie van een
televisieprogramma ophoudt, en de politieke werkelijkheid begint.
Wanneer je een politicus daadwerkelijk ziet acteren - gebroederlijk
naast fictieve personages - moet je je afvragen of dat de geloofwaardigheid
ten goede komt.
VUURGEVECHT TIJDENS DE LUNCH
Een van de meest gewelddadige bankovervallen in de recente Amerikaanse
geschiedenis was deze maand live op televisie te volgen. Een uur
nadat een bankoverval in Los Angeles was begonnen, deed een lokaal
station dat met een helikopter ter plekke was, rechtstreeks verslag
van een vuurgevecht dat griezelig veel leek op dat uit de film
Heat. Een bende gemaskerde mannen schoot op alles wat los
en vast zat en probeerde zodoende aan de politie ter plaatse te
ontsnappen. Minuten nadat het lokale station met haar verslaggeving
was begonnen, nam het vorig jaar opgerichte 24-uur nieuwsstation
MSNBC de beelden over en bracht ze in alle huiskamers van de Verenigde
Staten. Tijdens de lunch kon Amerika rechtstreeks getuige zijn
van hoe een overvaller door het hoofd werd geschoten. Die gruwelijke
beelden werden 's avonds door de meeste televisiejournaals herhaald.
Alleen CNN en NBC besloten enige terughoudendheid in acht te nemen.
SARCASTISCHE REFLECTIE OP AMERIKAANSE TV
Een week na dit dodelijke vuurgevecht werd de televisiefilm Murder
Live! uitgezonden. Murder Live! is een zeldzaam kritische
kijk op de Amerikaanse televisie. Het verhaal draait rond een
Jenny Jones-achtige talkshow host die het slachtoffer van een
gruwelijke verkrachting tot zelfmoord heeft gedreven. Dat vindt
althans de vader van het meisje die een bom in de studio heeft
geplaatst en vervolgens de host en haar publiek in gijzeling neemt.
Het geheel wordt live uitgezonden - waarbij voor het gemak maar
even wordt vergeten dat in werkelijkheid dit soort programma's
nooit rechtstreeks de lucht ingaan. Murder Live! is niet
alleen een spannende thriller - blaast de vader de studio op?
- maar ook een sarcastische reflectie op de absurditeiten van
de Amerikaanse televisie. Zo vindt de vader alles aan het talkshowprogramma
aanvankelijk verwerpelijk, maar hoe langer de gijzeling duurt,
en hoe langer hij in de schijnwerpers staat, hoe meer genoegdoening
hij van alle media aandacht ondervindt. En terwijl het publiek
voor haar leven vreest, kunnen we in een uitsnede rechts bovenin
beeld de finale van het baseballseizoen volgen. Hetzelfde gebeurde
overigens in werkelijkheid tijdens de live uitgezonden achtervolging
van O.J. Simpson, die samenviel met een belangrijke basketbal
wedstrijd.
MARLBORO MAN ALS KINDERLOKKER
De Liggett Group is de eerste Amerikaanse sigarettenfabrikant
die heeft toegegeven dat roken verslavend is en slecht voor de
gezondheid. Op dezelfde dag dat Liggett deze open deur intrapte,
begon de staat Californië met een zeer agressieve anti-rook
campagne op televisie. Een van de filmpjes is een parodie op de
Marlboro-man. Een cowboy, die de tabaksindustrie representeert,
jaagt tientallen kinderen op alsof het koeien zijn. De boodschap
is duidelijk: wanneer je eenmaal aan het roken begint, ben je
een gevangene van de sigarettenmaker geworden. In het meest confronterende
spotje vertelt een vrouw die haar stembanden door kanker heeft
verloren hoe de tabaksindustrie beweert dat roken niet verslavend
is. "Ik heb geprobeerd te stoppen", vertelt ze met een
vervormde stem, terwijl ze de rook uit haar sigaret door het gat
in haar hals inhaleert.
Jeroen van Bergeijk
